Navigacion – Plan del sit

AcuèlhNuméros78Transmission e representacions de...

Transmission e representacions de la lenga occitana dins una comuna de la periferia tolosenca (Florenç, Nauta-Garona)

Transmission et représentations de la langue occitane dans une commune de la périphérie toulousaine Flourens, Haute-Garonne)
Règis Labedan

Resumits

Dins quina mesura la lenga d'òc constituís una cultura esconduda mes encara viva dins las banlègas residencialas de Tolosa? A partir d'entrevistas amb d'occitanofòns de diferentas generacions d'un vilatge de la periferia tolosenca, Florenç, aquel article cèrca una responsa a aquela question, en estudiant la transmission e las representacions de l'occitan. Quinas son las practicas socialas de la lenga, los espacis e las situacions ont es parlada, ausida, legida o escrita? Questiona tanben l'arrèst de la transmission familhala e los cambiaments d'agach dels occitanofòns sus lor lenga.

Debuta de pagina

Tèxte complet

Je veux entendre à nouveaux les « r » qui sont roulés
Mais comme des ailes ils se sont envolés.

« L'accent tué », ZEBDA, album Comme des Cherokees, Tolosa, 2014.

Introduccion

1Per las personas e las organizacions qu'an coma tòca la defensa e lo desvolopament de la lenga occitana, un dels primièrs enjòcs es de conéisser la situacion actuala de las practicas e de las representacions de la lenga. Aquò es necessari per poder apuèi afirmar la question de la lenga occitana coma objècte politic e obrar sus la socializacion e la transmission de la lenga. Aquò es una de las rasons de la causida del objècte d'aquel estudi.

2L'autre rason d'aquela causida es la meuna enfanca a Florenç, una comuna de la debuta de Lauragués, prèp de la ciutat de Tolosa. Los contactes amb la lenga occitana, dins ma trajectòria personala, foguèron dins un primièr temps subretot al dintre de la meuna familha, originària de Gasconha e installada dins la comuna de Florenç coma consequéncia de l'exòde rural. Mes quand comencèri de prene de corses d'occitan, descobriguèri que dins aquesta comuna, ont aviái quasi pas jamai ausit d'occitan, i aviá mai de personas que pensavi que parlavan la lenga. Doncas, aquel estudi es tanben, al moment de debutar d'estudis d'occitan, l'ocasion d'un retorn reflexiu sus una part de mon environament.

3S'agís d'estudiar amb un metòde sociologic de recèrca qualitativa las practicas e las representacions de la lenga occitana dins un parçan de Lauragués qu'es la comuna de Florenç. Dins quina mesura la lenga d'òc constituís una cultura esconduda mes encara viva dins las banlègas residencialas de Tolosa?

4Una primièra ipotèsi que testarai es que l'occitan, s'es fòrça pauc visible dins aquel espaci es ça que la enrasigat. S'agís aquí d'estudiar las practicas socialas de la lenga, los espacis e las situacions ont es parlada, ausida, legida o escrita. Aquela ipotèsi poirà èsser estudiada amb una atencion cap a la dinamica istorica de cambiament d'aqueles espacis e situacions de practica sociala de la lenga.

5Aquò mena a la question de la transmission e poirai agachar una segonda ipotèsi, ja plan documentada per d'autres, la de l'arrèst de la transmission familiala.

6Fin finala, m'interessarai a las representacions de la lenga, amb l'ipotèsi d'un cambiament recent d'agach sus la lenga nòstra, d'una situacion d'autodesvalorizacion de la lenga cap a de representacions mai positivas.

Metòde

7Aquel trabalh foguèt menat dins l'encastre de mos estudis de 1era annada de la licéncia Lengas, Literaturas e Civilizacions Estrangièras e Regionalas especialitat Occitan, de l'Universitat Paul Valéry – Montpelhièr III. Lo realizèri dins l'esperit d'una recèrca qualitativa, d'una mena de monografia o, per o dire melhor puèi que los entrevistats son mai d'un, d'una "poligrafia".

  • 1 Résultats de l'étude sociolinguistique : « Présence, pratiques et perceptions de la langue occitane (...)

8Per bastir las ipotèsis, m'apiejèri tanben sus una enquèsta quantitativa menada per la Region Miègjorn-Pirenèus en 20101.

La constitucion de l'escapolon

9Las personas entrevistadas foguèron contactadas per mèl o per telefòn. Poguèri aver lors contactes en mobilizant ma ret associativa e familiala dins la comuna. Aprèp la presentacion del contèxte d'aquela recèrca (dins l'encastre de mos estudis), totas acceptèron de me rencontrar.

Debanament de las entrevistas

10Las entrevistas, enregistradas, durèron caduna entre una mièja ora e una ora e mièja. S'agís d'entrevistas semidirigidas, amb una seria de tèmas/questions que voliái abordar. La màger part de las entrevistas son en occitan mes i a tanben una bèla part qu'es en francés. L'occitan foguèt privilegiat mes ai pas censurat las alternàncias amb lo francés per pas pèrdre la centena de la discussion.

Presentacion de l'escapolon

11Las personas entrevistadas representan un escapolon de la populacion occitanofòna de Florenç. L'interès màger d'aquel escapolon es la representacion de divèrsas generacions. Çaquelà, a pas de pretencion a èsser completament representatiu. Sos limits son sa talha petita (sièis locutors), lo fach que comprenga pas qu'una femna e pas cap de personas originàrias d'autras parts d'Occitània. En efèit, totes los entrevistats son originaris de Lauragués. D'un autre costat, aquò constituís tanben un interès: coma l'escapolon es petit, aquò refortís sa coëréncia e permet per exemple de bastir un imatge mai clar de la transmission intergeneracionala.

12Vaquí qualques caracteristicas de las personas entrevistadas:

13– Entrevistat 1: Sénher P.N., 92 ans, retirat. PN foguèt paisan dusca a l'atge de quaranta ans, puèi maçon pendent 8 ans, puèi obrièr dins una papetariá pendent 11 ans (sa nòra, que compren la lenga, èra presenta pendent d'unes moments de l'entrevista).
– Entrevistat 2: Sénher R.L., 72 ans, retirat. RL foguèt paisan dusca a l'atge de vint ans, puèi trabalhèt dotze ans coma maçon, puèi tornèt trabalhar coma paisan (sa femna, que compren la lenga, èra presenta pendent l'entrevista).
– Entrevistats 3 e 4: Sénher D.B., 62 ans, e Dòna C.B., 58 ans, espós e esposa. DB es retirat de la formacion professionala per adults. CB aguèt un trabalh salariat puèi lo daissèt a la naissença de son filh per s’ocupar de son filh e de l'ostal.
– Entrevistat 5: Sénher G.F., 59 ans, boquièr.
– Entrevistat 6: Sénher T.N., 28 ans, fustièr (TN es lo rèirenebot de PN).

Presentacion de la comuna

14La comuna de Florenç es situada dins la banlèga pròcha de Tolosa, a l'èst de la ciutat mondina, a la debuta de Lauragués. La populacion oscillèt entre 250 e 500 estatjants als sègles XIX e XX dusca a las annadas 1980 quand aumentèt a mai de 1 500 estatjants, per un fenomèn de periurbanizacion. Lo nombre d'estatjants s'es estabilizat a l’entorn de 1 700, 1 800 personas.

  • 2 Per banlègas residencialas, entendi un airal pròche d'una ciutat, ont la fòrma d'abitacion mai ordi (...)
  • 3 Tot aquò meritariá un estudi mai scientific, que se poiriá apiejar sus de chifras de l'INSEE per ex (...)

15Se se pòt presentar a grandas linhas qualques caracteristicas socioeconomicas de la comuna, diriái que lo vilatge perdèt un pauc de son caractèr rural per venir una banlèga residenciala de Tolosa2. Venguèt alara poblada amb de nombrosas personas de classas mejanas, o mejanas-bassas, que trabalhavan per la màger part fòra de la comuna: petits foncionaris, obrièrs, policièrs, infirmièras, tecnicians, etc., e tanben qualques quadres. Una bèla part d'eles èran originaris de departaments rurals de la region: Tarn, Gèrs, Arièja, etc. Lo darrièr decènni, amb la fòrta pujada dels prètzes de l'immobiliari, benlèu que la populacion de nòus arribants es un pauc mai aisada3.

La transmission de la lenga

La transmission familiala

16Una primièra causa que se pòt observar es l'importància de l'environament familial per la transmission de la lenga. Totas las personas entrevistadas aprenguèron la lenga al dintre de lor familha.

  • 4 Privilegiam la forma ortografica originala patois en italicas per representar l'usatge del gallic (...)

– E vòstres enfants comprenon lo patois4 ?
– Ah oui! Oh, oh! Oh, oui. Même [ma nòra], qu'es amb nosautres aquí, le parla un pauc.
P.N.

Oui, moi je comprends bien tout ce qu'il a raconté là, je le suis. Mais moi je suis Gersoise. Bon, mes parents parlaient occitan aussi. Mais bon moi, je le comprends, mais je sais pas trop le parler, quelques mots.
La nòra de P.N.

R : Où est-ce que vous avez appris à le parler?
C : Oh, ben dans la famille oui, avec les parents, les grands-parents surtout.
D : Milieu d'agriculteurs, paysans quoi. Eux me parlaient patois. Donc je te dis la génération de mon grand-père maternel... Il était né en 1898 et il est mort en 1985, il ne parlait pas français, même pas « oui », même pas « non ». C'était "òc", "non", "dintra"...
C.B. e D.B.

L'ai apresa a l'ostal, amb mon grand-paire, ma grand-maire, les oncles, las tantas e tot le monde, tota la familha.
Parlavan patois quand volián pas que comprenguèssi quicòm. Apuèi parlavan francés parce qu'a l'escòla caliá parlar francés. E nosautres avèm aprés lo francés a l'ostal e un pauc de patois parce que coma parlavan patois, les mainatges aprenon plus facilament tot pichon qu'un pauc plus grand. Es atal qu'ai aprés lo patois.
G.F.

17L'arrèst de la transmission familiala es una causa ja plan documentada que se pòt observar dins las entrevistas. Los adultes parlan occitan entre eles mes parlan francés als mainatges. Aquel arrèst se faguèt progressivament, segon las familhas, mes foguèt generalizat aprèp la segonda guèrra mondiala. Aquò fa que las personas de mai de 70 ans an aprés la lenga dirèctament, en parlant amb lors paires, mes que per los mai joves l'aprendissatge foguèt mai indirècte, en escotant la lenga dins l'environament familial e mai la lenga de comunicacion entre parents e enfants foguèsse ja lo francés.

Même [mon filh], le parla pas, plan pauc. Le compren mes le parla pas. Qualques mots parla, mes es tot, le parla pas, es damatge. Es acabat aquò.
R.L.

Moi je le comprends bien, par contre je le parle peu. Et puis on l'a beaucoup perdu, depuis qu'on a plus les parents, tout ça. Mon grand-père maternel ne parlait pas français. Il nous parlait toujours, toujours en patois. [Les] parents [de ma femme]... alors moi je me forçais à leur parler en patois mais ils me répondaient toujours en français. C'était terrible ça. Et par contre, dès qu'ils se retrouvaient entre eux, c'était patois. [...] Si nous on essayait de leur parler patois, en règle générale, des fois ils commençaient à te répondre en patois mais ils finissaient en français. Mais c'était impressionnant, à table nous étions cinq, entre eux [ils parlaient patois], mais dès qu'ils s'adressaient à nous c'était le français.
D.B.

– As parlat la lenga a tos enfants?
– Non.
G.F.

18Las femnas, benlèu mai preocupadas que los òmes per l'educacion de los enfants e per lor capitada escolara, semblavan privilegiar, mai que los òmes, la comunicacion en francés. Un entrevistat testimònia d'aquò.

Mon père lui, il parlait tout le temps occitan. Il se faisait même gronder par ma mère. Il parlait pas trop le français lui. Et en allant à l'école, j'étais petit con, je savais tout juste parler le français. On parlait patois, mais ma mère elle voulait pas, elle voulait qu'on parle français elle, elle grondait con!
R.L.

  • 5 « Lenga d'òc : darrèrs bohets ? », Lo diari de l'IEO MP, n° 25, Prima de 2015, Tolosa.

19Ça que la, l'arrèst de la transmission familiala pareis èsser pas encara un fenomèn complet. Los environaments familials ont se parla occitan, e mai se parlèsse pas occitan amb los mainatges, favorizan encara la transmission de la lenga. En efèit, aquò pòt encoratjar un fenomèn qu'es de còps que i a qualificat de "neonatius"5 : una sotacategoria dels neolocutors, los qu'an beneficiat d'un environament linguistic dins la lenga abans de l'aprene per de bon. Aquò es lo cas de TN, lo locutor mai jove de l'escapolon.

– Los grands, te parlavan un pauc...?
– Sovent, sovent. E subretot, quand la discussion èra un pauc complicada per los joves, parlavan la lenga, per pas que poscam comprene. Ai tostemps entendut ma grand-maire parlar la lenga, tostemps.
– Mes quand te parlava a tu...?
– Sovent en francés.

Me soveni d'un provèrbi que me disiá ma grand-maire quand èri dròlle: “Que canta a taula e siula al lièit, es fat lo jorn, même la nuèit”. [...] Es qualqu'un de positiu, es qualqu'un qu'a enveja d'avançar! E que fasiá fòrça rire ma grand-maire: “ Diga, pichon : cossí se ditz en patois ? Cossí se ditz ? ” Èri pichon, e ieu : “Que canta a taula e siula al lièit, es fat lo jorn, même la nuèit!” E tota la familha risiá. Aviái cinc ans benlèu, e parlavi patois!

Uèi, fa plaser de veire que mon paire la parla mai qu'abans. Quand sèm los dos, me parla la lenga, ara. Quand èri dròlle, me la parlava pas, o la parlava per que ieu e mon fraire comprengam pas !

Amb ma grand-maire. Amb libres. Amb personas qu'ai encontrat sul Tor de França [dels Companhons] tanben. Personas de Roergue, d'Avairon en general, de Gasconha, d'un pauc pertot, qu'èran plan estacats a la lenga e que m'an balhat l'enveja d'aprene la lenga. Ai aprés coma aquò. Aprèp, amb l'internet, amb associacions que fasián bolegar las causas, me soi aprochat de totas aquelas causas.
T.N.

L'ensenhament

  • 6 Présence, pratiques et perceptions de la langue occitane en Midi-Pyrénées, Région Midi-Pyrénées, dé (...)

20Totas las personas entrevistadas veson positivament lo fait que la lenga occitana pòsca èsser ensenhada a l'escòla. Aquò concòrda amb l'enquèsta faita en 2010 per la Region Miègjorn-Pirenèus. Segon aquela enquèsta, 40 % dels enquestats volián tant d'intervencions dels poders publics a favor de l'occitan que çò que i aviá alara, e 39 % dels enquestats volián mai d'intervencions dels poders publics. Solament un 10 % dels enquestats ne volián mens6. Coma los mieus enquestats son totes de locutors de l'occitan, es pas tròp susprenent que sián dins aquela postura a favor de l'ensenhament. Ça que la, òm pòt pensar tanben qu'aquò es una posicion mai partejada per las generacions actualas que per las ancianas. D'efèit, se los ancians arrestèron de transmetre la lor lenga a lors enfants, es que lor prioritat èra que lors enfants parlèsson plan lo francés a pas lo « patois » qu'èra per fòrça d'eles una lenga vergonhosa.

21Al delà d'una posicion favorabla a l'ensenhament de l'occitan, quatre causas se destacan quand aquel tèma es abordat. D'en primièr, aquel tèma es tanben l'escasença per mai d'un entrevistat d'exprimir son pessimisme quant a l'avenidor de la lenga. Fòrça crenhon que siá lèu una lenga mòrta.

22Ça que la, la cultura occitana contunha d’èsser plan presenta e transmesa per la socializacion, coma o mòstra lo fait que los enfants d'unes entrevistats volguèsson prene l'occitan coma opcion al collègi, malgrat l'abséncia de transmission familiala de la lenga.

23G.F. met tanplan l'accent sus la flaquesa del rapòrt de fòrça per defendre la lenga. D'efèit, dins un contèxte ont la transmission familiala s'es quasi arrestada, l'accion dels poders publics per afavorir l'aprendissatge sembla decisiva... e tròp flaca.

24Per acabar, una de las personas deplora que çò ensenhat siá l'« occitan » e non pas lo « patois local ». Aqueles mots soslinhan plan unes enjòcs de l'ensenhament de l'occitan: lo respècte de las diferéncias dialectalas e dels parlars locals mes tanben la necessitat de la nòrma per ensenhar, la question de la comunicacion entre neolocutors e locutors naturals.

Pensi qu'es plan. Me pensi que vòlon la tornar, la lenga, non?
R.L.

Alors moi je suis cent fois, mille fois pour. Langue régionale... Mais je trouve qu'on ne se bat pas assez. Quand tu vois les Bretons, les Bretons sont très à cheval... Les Basques...
C: Notre fils […], il va faire 21 ans, quand il est rentré au collège à Montrabé, il voulait prendre l'occitan. Mais ça ne se faisait pas là.
D: Et on ne l'avait pas forcé.
C: Ah, non, non.
D: C'est lui qui le demandait.
C: C'est lui qui le demandait. Moi ça m'avait surprise d'ailleurs qu'il demande ça, mais bon.

D: Mais sinon, moi je serais pour qu'il y ait un enseignement à l'école, au même titre que l'anglais, que l'allemand, qu'une langue étrangère à la limite.
C: Quelques heures, oui.
D: Non, même plus que quelques heures, une langue...
C: Mais ça va leur faire trop de travail après aussi...
D: Non, mais qu'ils en fassent une langue au bac, pareil. Ils y mettent le ski, ils y mettent la natation... Mais je sais pas si y a pas une option occitan ?

D: C'est pas assez défendu. [...] Non, mais quelque part, on se bat pas assez. À mon avis, ça va être langue morte à terme, ça va disparaître.
C: J'en ai bien peur aussi.
C.B. e D.B.

Alavetz, l'ainat a ensajat de far un pauc l'occitan una annada, l'ai un pauc aidat, mes apuèi le voliá pas mai far. E le pichon a pas volgut far.

Es damatge que se faga pas en patois local. Es que ara, les joves aprenon a l'escòla l'occitan... mes... l'occitan... pas le patois d'aicí. Es damatge perque ara, se va pèrdre. Quand les vièlhs coma ieu van passar a la trapa ! Es damatge perque es una lenga que parlam aicí.
G.F.

Las practicas socialas de la lenga

Dins la familha

25E mai se la familha arrestèt de transmetre la lenga, la familha es estada e contunha d’èsser lo luòc privilegiat de practica de l'occitan. D'un costat, l'escòla joguèt contra la familha. En mostrant que la lenga que s'i parlava aviá pas cap de valor per una promocion sociala, per trobar sa plaça dins la societat coma persona qualificada e quitament coma ciutadan, l'escòla a butat lo monde a parlar francés puèi a abandonar l'occitan. D'un autre costat, uèi encara, per las occitanofòns, la familha, amb los vièlhs vesins, contunha d'èsser lo luòc ont se tròba de personas amb qual se pòt parlar la lenga. L'enjòc alara es de far sortir l'occitan de la familha, de rendre visible l'existéncia e la practica d'aquela lenga, de la socializar.

– Et à la maison, vous parliez patois?
– E òc! Tot le temps.

– Y en avait quand ils arrivaient à l'école qui savaient pas parler français.
– Et vous, vous saviez parler français quand vous êtes arrivé à l'école ?
– Si, parce que M.R., elle venait souvent à la maison. On s'amusait avec ma sœur ou autre, et elle elle parlait français, ses parents ils parlaient français, alavetz... Après, si j'allais chez M., chez ma cousine, parlava francés ela.
P.N.

Nous, avant, on le parlait beaucoup. On le parlait avec mes parents, surtout mon père. Avec mon père, on a tout le temps parlé occitan, tout le temps, tout le temps. Ma mère parlait bien l'occitan aussi.

Avec qui je parle occitan, c'est avec M.C., mon voisin-là ou alors avec J.J. Avec P.N. aussi on parlait occitan.
R.L.

[Mon grand-père] n'avait jamais été à l'école. Et non, il n'avait jamais été à l'école de la République. [...] Mes parents le parlaient et puis bon [les] parents [de ma femme], tout l'environnement familial parlait patois. Les repas de famille c'était à 80 % le patois.
D.B.

Al trabalh

26Lo trabalh tanben pòt èsser un luòc de practica de la lenga. Esquematicament, se pòt distinguir dos moments per analisar las practicas de l'occitan en mitan professional. D'en primièr, del temps que los locutors èran plan nombroses, òm podiá parlar occitan dins los mitans professionals de las classas popularas. Los obrièrs trobavan totjorn qualqu'un que parlèsse occitan sus los talhièrs de construccion o dins las usinas. Subretot, l'occitan demorava la lenga de la vida vidanta dels paisans. D'aquel punt de vista, la destruccion de la paisanariá dempuèi la segonda guèrra mondiala a tanben fòrtament contribuit a minorizar l'occitan.

27Segondament, a l'ora d'ara, lo mitan de trabalh pòt encara èsser un luòc de practica, e de socializacion de la lenga al prèp de las personas que la parlan pas (encara). Es lo cas dins la bocariá de G.F. ont parla la lenga amb unes de sos emplegats mes tanben amb de clients. Pasmens, aquestes clients son de personas ja vièlhas. D'un biais general, los comèrcis, e subretot los mercats rurals, son de luòcs sovent evocats per los entrevistats coma de luòcs ont se pòt ausir d'occitan.

28Per T.N. tanben, lo mitan professional es un luòc de practica e, encara mai, de socializacion volontària de la lenga. Coma formator en cò dels companhons, la socializacion de l'occitan es per el un biais important de far descobrir e partejar la cultura locala als companhons que venon de totes los cantons de França.

Parlavan patois, èran de paisans.

– A la papetariá, los obrièrs parlavan patois o francés ?
– Amb le vièlh Chose parlàvem patois. Èra caçaire tanben.
P.N.

Avant on le parlait beaucoup plus parce qu'on se retrouvait beaucoup, quand on faisait les battages, tout ça, quand on vendangeait on parlait patois, y avait que du patois, hein, de l'occitan, y avait que ça !

Parce que dins las bòrdas, dins las bòrdas, n'i aura pas digús mai que parlarà patois dins las bòrdas.
R.L.

Hier j'étais aux obsèques d'un oncle, bon il était âgé, peu importe, donc milieu rural, etc., mais ça parlait patois sans arrêt !

Nous on va des fois au marché à Caraman, à Lavaur. Tu les vois, tous les petits vieux, en patois. C'est là où il faut aller. Nous on est trop près de la ville, c'est trop urbain.
D.B.

Ce qui est intéressant c'est de faire les marchés. Parce que là, les personnes âgées parlent patois. [...] Il faudrait pas des gros marchés. Il faut que ce soit des petits villages où t'as les anciens qui viennent. Parce que quand t'as un grand marché avec plein de gens qui gravitent autour, les gens ils parlent français. Après, entre commerçants, ils se lancent quelques trucs.

Òh, cada jorn. Cada jorn perque tròbi totjorn qualqu'un per parlar patois. Al magasin, i a dus o tres clients que venon... un, totes les matins e parlam patois totes les matins.
G.F.

Ensagi de far passar de messatges en lenga nòstra amb de joves que son en formacion, que fan l'aprendissatge de la carpenta... e de la lenga d'òc ! [Rire !] Ensagi de far passar aquel messatge de gardar la cultura. Al trabalh, [parli] sonque amb una persona. Una persona qu'a las meteissas originas que ieu, qu'es nascuda al campèstre e qu'a passat la siá vida a entendre los ancians parlar lo patois, alara parla lo patois.
T.N.

"Parlavan patois, èran de paisans"

  • 7 Institut National de la Statistique et des Études Économiques.

29D'un biais general, totas las personas entrevistadas fan lo ligam entre lo monde paisan e la practica de l'occitan. Segon l'INSEE7, los agricultors espleitants, que representavan 24 % de la populacion activa en 1936, ne representavan pas que 3 % en 2009. Los salariats agricòlas, eles, representavan 8 % de la populacion activa en 1936 mes ne representavan mens de 1 % en 2009. Es clar que i aviá d'autras personas que los paisans que parlavan occitan en 1936! Pasmens, la diminucion drastica del nombre de paisans joguèt son ròtle dins la diminucion del nombre de locutors de l'occitan. D'un biais mai general, amb la quasi desaparicion del monde paisan, quasi desapareguèron tanben tot un fum de practicas e d'aisinas que permeton l'autonomia, dont un biais de veire e de dire lo monde, una lenga, l'occitan.

30Las doas personas mai vièlhas evòcan tanplan d'autres moments ligats al campèstre, coma la caça o la pesca, qu'èran tanben de moments de comunicacion en occitan.

Ai pres seissanta-tres permeses [de caça]. Alavetz, soi anat qualques còps ! Mon copin, qu'es a Mauressac, tanben [parlava patois]. Anàvem caçar. Es d'origina italiana.
P.N.

Abans, quand anèrem caçar, parlàvem totes patois, totes. Ara, es acabat, finit.
R.L.

Autras formas d'expression culturala, musica, lectura

31Pendent las entrevistas, de questions son pausadas als entrevistats sus lor familiaritat amb d'autras formas de practica de la lenga. Son especialament interrogats sus la musica, lo cant, e sus lor rapòrt a l'escrit.

32L'expression musicala de la lenga, lo cant, es supausada èsser una forma importanta de las practicas socialas de la lenga. D'efèit, pas besonh de saber escriure per cantar. Lo cant e las autras tradicions oralas, coma los contes per exemple, pòdon doncas èsser de formas popularas de transmission de lengas e de culturas minorizadas, que son estadas cantonadas a de posicions dominadas e sens accès a lor cultura escrita per una bèla part de lors locutors.

  • 8 Coma ne testimònia tanben lo CD Nadals d'Occitània, recuèlh de collectatges de cançons de Nadal fai (...)

33En realitat, l'escapolon de locutors de Florenç que rescontrèri presenta pauc d'exemples d'aquò, de la lenga occitana dins la musica. Pasmens i a doas de las personas entrevistadas que balhan dos exemples de çò que poiriá èsser la cultura musicala occitana dins doas generacions diferentas. R.L., qu'a mai de 70 ans, raconta qu'un còp faguèt partida d'un grop de personas que cantèt de cançons de Nadal en occitan dins la glèisa del vilatge. Aquò illustra benlèu una cultura occitana mai tradicionala, amb una fòrta tradicion de cançons de Nadal8.

  • 9 E mai se T.N. es pas ligat a d'organizacions associativas o politicas occitanistas.

34D'un autre costat, i a T.N., qu'a mens de 30 ans. El illustra puslèu una jove generacion, mai "occitanista"9 que tradicionala o, per o dire melhor, que torna inventar la tradicion (coma, en realitat, es lo cas per totas las tradicions...). Mentre que per R.L., la musica, lo cant, èran d'elements que li semblavan quasi accessòris dins sa manièra de portar la lenga e la cultura nòstras, per T.N. l'expression musicala en occitan es quicòm que li sembla fòrça important dins son ligam amb la lenga occitana, e dins l'avenidor que li vei.

Aviam cantat occitan nosautres, per la messa. Aviam fait una messa de mièja-nuèit a Florenç, una messa, per Nadal.
R.L.

L'imne ! Lo Se Canta, plan segur, que coneissi plan, e que m'agrada cantar lo Se Canta dins seradas, d'ocasions, même si je suis tout seul dans la montagne, tu vois, je vais le chanter !

Golamas'k, Nadau, lo Massilia Sound System, tota aquela musica que m'agrada fòrça.
T.N.

35Òm retròba tanben aquela diferéncia entre generacions dins lo rapòrt a l'escrit. T.N. es l'unica persona que ditz legir sovent de causas en occitan. E mai s'a pas jamai agut de cors d'occitan, a mai una cultura de l'escrit, las nòrmas d'escritura li son mai familiaras. Dins las autras personas, transpareis un rapòrt dificil a l'escrit: benlèu qu'aquò los interèssa pas tròp e subretot, los còps qu'an ensajat de legir quicòm, se son trobadas fàcia a de dificultats puèi que coneisson pas las nòrmas d'escritura de l'occitan. Una sola persona, C.B., evòca las famosas istòrias de Catinou e Jacouti, escritas per Charles Mouly, qu'aviá plaser a legir dins lo jornal regional.

Legit le patois? Es plan dificil. Ai ensajat mes i arribi pas tròp.

D: Non, moi jamais.
C: Moi, si. Sur la Dépêche du Midi, avant, c'était le dimanche je crois, y avait Catinou et Jacouti. Et j'ai eu essayé de le lire, mais je comprenais pas forcément tout non plus.
C.B. e D.B.

Non, perque es pas du tot pareil l'escrit e le parlar. Le parlar es beaucoup plus facil a aprene, quand èri mainatge, que non pas apuèi. Es que l'escritura es pas du tot la même causa. E me soi jamai interessat a aquò.
G.F.

– As ja legit...?
– Òc, òc.
– De libres ?
– Pas de romans. Subretot articles, jornals... E emissions de television en occitan, sovent. Quand ai lo temps, agachi la television en occitan.
T.N.

  • 10 Per exemple, segon lo site internet de Florus, la velhada « L'occitan, qu'es aquò ? », ambe la pres (...)

36Demest las autras formas de preséncia de la lenga e de la cultura occitana dins la comuna de Florenç, i aguèt tanben de seradas organizadas per l'associacion Florus. L'associacion Florus es una associacion que s'interèssa a l'istòria e al patrimòni de Florenç. Dins aquela perspectiva de partejar la cultura e l'istòria localas, l'associacion organiza de velhadas amb la preséncia de convidats, de conferencièrs, e aquelas seradas atrason nombrosas personas10. Tres d'aquelas velhadas organizadas aquelas darrièras annadas avian un tèma ligat a l'occitan: Enric del Busca (1862-1906), chansonnier et poète occitan ; L'occitan, qu'es aquò? ; Le parler toulousain.

37Dins lo meteis esperit de partejar la cultura nòstra, l'associacion Florus organizèt en 2013 amb la precedenta equipa municipala divèrs eveniments ligats a la lenga e la cultura occitana dins l'encastre d'una setmana "Flourens à l'heure occitane": exposicions de pinturas e de dessenhs, mesa en davant per la bibliotèca de libres sus l'istòria regionala e l'Occitània, grop folcloric e iniciacion a las danças tradicionalas e, per o acabar, concèrt del grop Nadau dins la sala de las fèstas.

La manca d'espacis de socializacion de la lenga

38En s'interessant a las practicas socialas de la lenga, passadas e actualas, un element recurrent es la manca d'espacis de socializacion de la lenga. Non solament, manca d'espacis ont la lenga, son existéncia, sián visibles, mes manca tanben d'espacis ont los locutors la posquèsson parlar, tot simplament.

39I a doas causas de dire, al mens, per çò qu'es de la manca d'espacis de socializacion de la lenga. D'acòrdi, una primièra causa es que la baissa del nombre de locutors, aital coma lo vielhiment d'una bèla part d'aqueles locutors, ajuda pas a socializar la lenga. Mes i a tanben un problèma especific a las lengas dominadas que foguèron minorizadas sus lor pròpri territòri. Se, dins un grop de personas, i a sonqu'una persona que comprenga pas l'occitan, es probable que totas las personas se metan a parlar francés. Aital lo procèssus de dominacion d'una lenga sus l'autra, de minorizacion de l'occitan, contunha son òbra. Se volèm que la lenga visca, es necessari qu'i aja d'espacis ont la lenga « pòsca respirar », ont la nòrma de comunicacion orala siá l'usatge de la lenga dominada.

– Aujourd'hui, il y a des gens avec qui vous parlez patois ?
– Pas trop, non. Oh, mais si, même le fils, il le parle lui. S'il vient le voisin, s'il vient R.L., discutam.
P.N.

Amb J.J., parlam patois un pauc, sovent même. El le parla plan lo patois. Amb mon fraire un pauc, mes plan pauc. Avec un cosin, J-M, amb el parlam patois tot le temps, ma cosina tanben. Mais sinon... Se pèrd aquò, se pèrd, se pèrd...

Ça suit pas si y a pas d'occasions. [...] Quand on était à la mairie, bon, y avait Jo., y avait Je., H., tout ça, on parlait patois. On s'occupait du 3ème âge, on faisait les fêtes tu sais. On parlait patois avec Jo. Presque tout le temps, B., tout ça, on parlait tout le temps patois. Et Je. On parlait beaucoup le patois quand on se retrouvait à la mairie, pas à la mairie, mais quand on faisait les repas du 3ème âge ensemble. Ensemble on les préparait les repas, c'est nous qu'on les faisait, parlavem totes plan le patois, parlavem ensemble mes ara es acabat. D'ancians, n'i a pas maites, es acabat, c'est finit. Es acabat, n'i a pas maites. Es acabat, es acabat aquò. Le patois es finit, es finit. Es damatge, he !
R.L.

C: Des moments, oui. Quand on rencontre des vieux quoi, on va dire. Comme si on rencontre M. N., M. J. Mais des fois c'est pour plaisanter quoi qu'ils répondent en patois aussi.
D: C'est « adiu », « va plan », « bona jornada », et après on enchaîne sur le français. Moi je sais que je suis limité en langage hein quand même, il faut chercher les mots. Et puis on a beaucoup francisé. On a beaucoup de mots, sortis de la langue française et transformé plus ou moins en patois.
[...]
D: Si, avec un de mes frères, on essaye. J'ai une cousine qui le parle très bien.
C: Elle essaye de le parler quand elle rencontre des gens avec qui le parler.
D: Mais bon, c'est entre nous, c'est comme ça quoi.
C.B. e D.B.

Ma maire compren la lenga mes la parla pas. Mon paire la parla, mes aquò depend de la situacion. Se i a de monde que parlan la lenga, va parlar la lenga. Mes se i a pas que ieu que la parla, e qu'aprèp las autras personas parlan francés, va pas ensajar de parlar la lenga.
T.N.

Representacions de la lenga

Al nom de la lenga.

  • 11 La connotacion pejorativa existís encara fòrtament uèi mes, al-delà del problèma linguistic pausat (...)

40Coma tota persona que s'interèssa a l'occitan, soi estat confrontat pendent aquel trabalh de recèrca a la manièra qu'avián mos entrevistats d'apelar la lenga que parlavan. Vòli pas m'espandir aquí tròp longament sul sicut mes pòdi pas evitar qualques precisions. D'un costat, sabèm que lo nom de patois a una connotacion pejorativa, o al mens aviá una connotacion pejorativa pendent decènnis11. Sabèm que foguèt utilizat pel poder de l'Estat francés e sos collaborators per negar la qualitat de lenga a totas las autras lengas de França qu'èran pas lo francés e especialament per negar aquela qualitat a la lenga parlada dins un tèrç del territòri de la Republica, la lenga d'òc. D'un autre costat, sabèm tanben que, coma es classic dins los procèssus de dominacion, aquela dominacion foguèt interiorizada pel grop dominat, los locutors de la lenga d'òc, qu'una bona part d'eles apelan encara uèi sa lenga lo patois.

41D'en primièr, d'un punt de vista practic, coma ai fait pendent las entrevistas? Ieu, quand me presentavi, apelavi la lenga occitan. Se sentiái que caliá tanben precisar que los que parlavan patois m'interessavan tanben, o fasiái. Aprèp, pendent las entrevistas, m'adaptavi a las personas e utilizavi occitan e tanben patois dins la tòca que l'entrevista se pòsca desenrotlar fluidament. De mon punt de vista, per un primièr rencontre, lo nom balhat per cadun a la lenga deu pas èsser una barrièra entre de locutors «naturals» qu'an solament una cultura orala de la lenga e que son sovent de classas popularas e l'estudiant (de mai, soi tanben professor de sciéncias economicas e socialas) amb sa cultura escrita e academica. Priorizèri doncas la fluiditat de las entrevistas.

42Segond, lo nom balhat a la lenga foguèt tanben un dels tèmas abordat pendent l'entrevista. D'un biais general, las personas mai vièlhas utilizavan mai patois que occitan mes amb de diferéncias notablas. D'unas utilizavan tanben occitan sens cap de problèma e consideravan clarament qu'èra la meteissa causa, encara que patois aviá benlèu una connotacion mai locala, designava lo biais local de parlar l'occitan. D'autras avián mai de reticéncias a emplegar lo mot occitan. Per aquestas, l'occitan, e mai se i aviá de ligams amb lo patois, èra percebut coma una lenga sabenta, universitària, quasi estrangièra. Mes fin finala, aquela percepcion èra minoritària, quitament per las personas mai vièlhas. Aquò me fa pensar que la consciéncia de l'unitat de la lenga occitana, dins sa diversitat, a segurament progressat aquestes decènnis en cò dels occitanofònes, e benlèu dins la populacion d'Occitània en general.

43Enfin, i aviá clarament sus aquel subjècte un efèit de generacion. L'entrevistat mai jove utilizava lo mot occitan e mai se dins sa familha sos grands utilizavan patois.

R: Et vous appelez donc la langue le patois. Est-ce que si je vous dis l'occitan ou le languedocien ou...?
C: Oui, si, on fera la liaison. Mais pour nous ici c'est plus le patois.

D : C'est le patois. C'est toujours « parlam patois ».
C: Après, on sait que l'occitan c'est, bon, la même chose, c'est...

D : C'est la famille.
C: Voilà, le languedocien aussi. C.B. e D.B.

Per ieu, pensi pas que se pòt apelar lo patois. Es una lenga, qu'es parlada, qu'es legida, qu'es escrita. Es pas un patois. Un patois... i a sonque la paraula dins un patois... Per fòrça de monde, lo patois es la paraula, lo dialècte. Pensi qu'es mai qu'aquò, es una lenga, es la lenga nòstra. Es un pichon nom polit, la lenga nòstra. O l'occitan, sovent, l'occitan.

Amb los ancians, los ancians ancians, he, coma los grands, es lo patois.

[Ma grand-maire] me disiá «l'occitan, es pas la meteissa causa, eh, nosautres parlam patois». Per ieu, es la meteissa causa. Aprèp, la generacion d'aprèp, coma mos parents, es entre l'occitan e lo patois. Qualque còp es l'occitan, l'autre còp es lo patois. E aprèp, per nosautres, pensi qu'es l'occitan. L'occitan, la lenga nòstra.
T.N.

L'espaci de comunicacion occitanofòna : practicas e representacions

44La question de l'airal de difusion de l'occitan foguèt tocada pel biais d'una question que demandava a las personas se parlèron ja occitan amb de personas que venián de defòra de Lauragués. Aquò permet doncas d'estudiar doas questions. D'en primièr, permet d'observar un aspècte de las practicas socialas: aquelas que sortisson de la familha, del vilatge, del canton. Es un aspècte important per una lenga: èsser un vector de comunicacion sus un espaci un pauc grand, conéisser e reconéisser los que fan partida de la meteissa comunautat linguistica.

45Mes aquela question revela tanben d'elements de la representacion qu'an los locutors de la lenga qu'emplegan: quina "utilitat", quina "valor", quinas possibilitats de comunicacion privilegiada sus quin territòri? Es a dire qu'estúdii aquí la question de l'intercompreneson, element que caracteriza una lenga.

Occitània

46Notèri que, al-delà de las diferéncias entre las personas entrevistadas (d'unes insistissián mai que d'autres sus las diferéncias entre los parlars locals), totas avián agut d'experiéncias de comunicacion en occitan amb de personas de defòra de Lauragués, amb mai o mens de fluiditat segon la proximitat dialectala. Dels mai joves fins als mai vièlhs, dessenhan atal, sens o saber, una carta d'Occitània : Ardècha, Arièja, Tarn, Gèrs, Aude, Erau, Roergue, Gasconha...

– J'avais un copain [...], on a pêché ensemble au lac, il était de l'Ardèche. Mais alors là le patois, he, attention. Et ils parlent patois, et ils parlent patois ! Il était sorti de là-bas.
– Et vous pouviez comprendre un peu ?
– Oui, oui. Oui, oui, oui.
P.N.

– L'ariégeois, il est difficile.
– Oh, l'ariégeois tu peux pas le parler.
– Là, je comprends pas quand ils parlent entre eux en Ariège là-bas.
– Et eux ils comprennent le nôtre. Ils le comprennent le nôtre. Tu sais je le parle des fois là-bas.

– Quand ils parlent très vite tous ensemble, on comprend rien !
– Moi, quand je peux je parle occitan. J'en lâche des mots, beaucoup même j'en lâche là-bas. On a un voisin là-bas à la montagne, c'est les Ariègeois, purs Ariégeois. Parlan totjorn ariejoés e ieu, quand pòdi parli patois. Elis me comprenon mes ieu les compreni pas. Es per te dire. C'est couillon ! Il est dur l'Ariégeois con, miladiu ! Pòdes pas arribar a trapar quicòm.
– Même le Tarn c'est pas pareil.
– Oh, le Tarn si, le Tarn je capte tout, là.

Es que vesi que le dimenge a la television, parlan aquí. Mes compreni pas tot.
La femna de R.L. e R.L.

Je vais te raconter une anecdote. Je travaillais à Paris. Mon père me rend visite. Il arrivait à la Gare du Nord. Je lui dis « tu vas au point accueil, on s'attendra là ». Il arrive, il était un peu perdu, bon il voit un gars de la SNCF, il lui explique et il a terminé sa phrase mon père par « es parelh ». Il est tombé sur un gars du Gers ! Ils n'ont pas arrêté de parler patois et le gars ne nous lâchait plus ! Et moi au travail, j'avais quelqu'un du Lot avec qui on parlait patois, quelques mots, comme ça. Et en vacances aussi c'est arrivé. Il suffit de dire un mot balancé comme ça...
D.B.

Soi nascut a Caraman, ai trabalhat a Bourg-St-Bernat e ai trabalhat a Revel. E a Revel es limitròf amb le Tarn, amb l'Auda. Apuèi, le Tarn es pas du tot la même causa, se parla pas le même patois. A Pueglaurenç, parlan pas du tot le même patois qu'a Revel. E costat Vilafranca, non, es parelh qu'aicí. Mes l'autre n'es pas du tot le même. I a pas du tot les mêmes accents, es diferent, las causas vòlon pas dire las mêmes causas. [...] Vas comprene quand même, arribas totjorn a trobar quicòm, mes es vertat qu'es pas totjorn parelh. [...] I a de causas que tornas trobar, mes i a de diferéncias.
G.F.

Ai parlat occitan del costat de Besièrs, del costat de Rodès... sus las tèrras de l'occitan lengadocian. Aprèp, soi un amorós de los Pirenèus mes coneissi pas lo gascon, es fòrça diferent... Non, es pas lo tèrme exacte, mes compreni pas lo gascon quand qualqu'un me parla lèu. Compreni quand la persona fa doçament, e encara pas totes los mots. Mes l'ai parlat del costat de Besièrs, del costat de Rodès, del costat de Seta, del costat de Montpelhièr tanben. Dins lo Tarn tanben, del costat de Castras. Es un plaser d'aver la possibilitat de viatjar dins la region e de gardar la lenga. Que finalament parlam lo patois, mes lo patois es lo même a Florenç qu'a Montalban, qu'a Montastruc e la Conselhièra, qu'a Castras. E amb de personas que coneissi pas, de personas qu'ai encontrat dins una serada, o per carrièras, sus un mercat tanben. I a sovent sus los mercats de monde que parla lo patois. Bon, pas en vila, coma Los Carmes o Victor Hugo ! Mes se anatz dins un mercat dins un pichon vilatge, tot lo monde parla patois encara. En Avairon subretot. En Avairon, i a fòrça de monde que parla.
T.N.

Intercompreneson amb los catalans, los caracos...

47Una autra causa fòrça interessanta d’observar es que mantun entrevistat evoquèt l'intercompreneson amb lo catalan, a partir de son experiéncia de vida, sens aver cap de teoria istorica sus los ligams entre las lengas catalana e occitana.

  • 12 Se sap per exemple que los caracos de Perpinhan utilizan encara uèi una forma de catalan, e que din (...)

48Una persona parlèt tanben de sa compreneson (parciala) de la lenga utilizada per los caracos. Òm pòt fa l'ipotèsi qu'aqueles caracos parlavan una forma d'occitan o de catalan12.

En Catalogne, tout ça, t'arrives à trouver des mots, tu vas dans le Béarn t'arrives à trouver des mots, dans le Gers aussi, dans le Tarn.
D.B.

E quand te'n vas del costat de Perpinhan es parelh, tròbas qualques mots mes pas totes, arribas totjorn a comprene de causas.
Et là je vois, je sers des Gens du voyage [à la boucherie], qui ont un dialecte qui est complètement différent. Quand ils parlent, comme je comprends le patois, des fois je rigole. [...] T'arrives des fois à les comprendre.
G.F.

Immigracion

  • 13 Lo fait que mantun agricultor de Gèrs, uèi encara, a d'originas italianas es fòrça conegut.

49Lo darrièr element fòrça interessant que notèri sus l'espaci de comunicacion de l'occitan es que dos entrevistats fan referéncia a de personas d'origina immigrada que parlavan occitan. Aquelas personas èran d'origina italiana, çò qu’illustra l'istòria d'una part de l'immigracion italiana de la debuta del sègle XX, installada dins lo campèstre de Lengadòc o de Gasconha13, e venguda una part de la paisanariá occitana.

  • 14 Foguèri fòrça estonat, qualques annadas a, per un papet, estatjant del Mont. Aquel immigrant poloné (...)

50Al-delà de la particularitat d'aquela immigracion italiana en mitan rural, aquò illustra tanben un dels usatges d'una lenga, e mai d'una lenga dominada mes partejada per las classas obrièra e paisana, qu'es l'integracion dels immigrants a las classas popularas14. Me sembla que lo partiment de la nòstra cultura amb los novèls arribants deu èsser uèi una practica a la quala nos cal tornar, coma o fan per exemple los Catalans, dins la Generalitat de Catalonha, çò qu'es tanben un biais de tornar trapar las dimensions de lenga d'obertura, de comunicacion internacionala, de lenga mediterranèa, per l'occitan.

Mon copin qu'ei a Mauressac tanben [parlava patois]. Anàvem caçar. Es d'origina italiana.
P.N.

  • 15 La maire de sa femna.

Sa mère15 était italienne. Enfin, elle parlait pas italien, elle était d'origine italienne quoi. [... ] Sa mère, elle le parlait bien l'occitan. Sa grand-mère aussi. Maintenant, l'italien, elle le parlait pas pareil.
R.L.

Conclusion

51Aquel trabalh de recèrca aguèt per ieu mai d'un interès. D'en primièr, foguèt l'escasença per ieu d'anar rencontrar de locutors "naturals" del vilatge ont cresquèri. Aquò foguèt l'escasença de ligar ma socializacion primària e ma socializacion segondària, lo vilatge e la ciutat, lo pòble e l'universitat. M'aprenguèt tanben de causas sus l'istòria sociala del canton, que totas aquelas causas an pas forçadament de plaça dins aquel estudi, mes me permetèron de conéisser lo luòc ont demòra encara uèi una bona part de la meuna familha. Foguèt per ieu l'escasença de crear un ligam novèl amb Florenç, aquel ligam de la lenga occitana, un ligam que per ieu fa pas que nàisser e que ne pòdi imaginar mantun desvolopament al nivèl dels estudis, de ma practica de la lenga, de sa socializacion, d'implicacion dins la vida associativa del vilatge, etc.

52D'un biais general, foguèt fòrça formator perque conéisser la situacion de la lenga es una etapa preliminara necessària per poder puèi imaginar de participar al desvolopament de politicas publicas localas cap a la resocializacion de l'occitan.

53Torni ara a las ipotèsis de la debuta de ma recèrca. A partir de çò qu'observèri, començarai per relativizar l'afirmacion que ditz que la transmission familhala de la lenga s'es arrestada. La transmission massissa, òc, s'es arrestada. La transmission coma lenga mairala, òc, s'es arrestada. Pr'aquò, poguèri veire dins aquela recèrca que la transmission familiala s'es pas totalament arrestada dins lo sens que non solament d'elements culturals son transmeses (istòrias, francitan, cants, provèrbis, etc.) mes tanben d'elements linguistics foguèron transmeses pels ancians a de generacions mai joves. Ça que la aquela transmission residuala es pas pro completa ni massissa per permetre a sos locutors de contunhar d’emplegar la lenga dins de practicas socialas variadas.

54Las darrièras enquèstas sus las representacions de la lenga occitana dins la populacion de l'airal linguistic occitan semblavan mostrar un retornament leugièr cap a de representacions un pauc mai positivas de la lenga (sens tanpauc que la lenga occitana siá encara pro valorizada, me pensi). Çò qu'ausiguèri pendent las entrevistas va dins lo meteis sens. Pareisseriá normal de la part de locutors de la lenga, mes foguèt pas totjorn atal ! Las personas de l'escapolon d'aquela recèrca semblan validar un cambiament recent d'agach sus la lenga nòstra, passant d'una situacion d'auto-desvalorizacion a de representacions de lor lenga mai dignas.

55Me demandavi tanben se l'occitan, fòrça pauc visible dins aquel espaci de la comuna de Florenç (e al-delà), èra ça que la enrasigat. Abans de respondre, podèm notar que las personas de l'escapolon an pas cap de ligam amb de mitans dits occitanistas. Aquela remarca faita, cresi que pòdi dire que l'occitan, coma lenga e coma cultura, es encara enrasigat dins son airal linguistic, e mai se la practica de la lenga es uèi fòrça aflacada. Aguèri pas cap de problèma per trobar d'occitanofòns a entrevistar e uèi, se voliái aprigondir aquel trabalh de recèrca, o tot simplament far de collectatges, poiriái trobar aisidament dos còps mai d'occitanofòns a entrevistar. Pr'aquò cal tanben notar lo vielhiment dels locutors, al mens de los qu'an una lenga plan fluida.

56A la fin d'aquela recèrca, pòdi doncas afortir que la lenga d'òc constituís una cultura esconduda mes encara viva dins la comuna de Florenç, e poiriái benlèu gausar alargar aquela conclusion a las banlègas residencialas de Tolosa. Per balhar una responsa mai completa a aquela problematica, caldriá tanben anar trobar e interrogar d'occitanofòns originaris d'autras parts d'Occitània.

57Pr'aquò, al-delà de l'afortiment qu'aquela lenga e aquela cultura popularas son encara vivas dins las banlègas de la ciutat mondina, çò que dison tanben las paraulas de las personas entrevistadas es la manca d'espacis de socializacion de lor lenga, la relegacion progressiva de las practicas socialas de la lenga a d'espacis de mens en mens nombrós. Aquò fa dire a mai d'un entrevistat que la lenga se pèrd, e mai que la lenga es acabada, qu’es finida. Es pas question aquí d'estudiar las rasons d'aquela relegacion, es pas lo tèma. Se vei ça que la, per las paraulas de las personas rencontradas dins aquel trabalh de recèrca, d'unes factors. Primièr, la volontat de l'Estat de bastir un Estat-nacion en impausant l'usatge exclusiu de la lenga francesa, pel biais de l'escòla (mes tanben de l'armada e de l'administracion). Segondament, la destruccion de la petita paisanariá en França pendent la segonda mitat del sègle XX. Enfin, çò que reünís los dos primièrs factors mes qu'es tanben un factor en se, la desvalorizacion – per la cultura dominanta, (post-)modèrna e centralizada, portada per los elèits politics e culturals – de las culturas popularas, paisanas puèi tanben obrièras, e de sos biaisses de viure, de sas aisinas d'autonomia. La mesa en plaça d'una politica de resocializacion de la lenga deuriá tanben partir d'aqueles constats.

Debuta de pagina

Bibliografia

Documents numerics

« Lenga d'òc : darrèrs bohets ? », Lo diari de l'IEO MP, n° 25, prima de 2015, Tolosa.

Regards sur Flourens, magazine d'informations municipales, n° 40, mai de 2013, Florenç.

Résultats synthétiques de l'étude sociolinguistique ; Présence, pratiques et perceptions de la langue occitane en Région Midi-Pyrénées, Region Miègjorn-Pirenèus, decembre de 2010, Tolosa.

Résultats de l'étude sociolinguistique ; Présence, pratiques et perceptions de la langue occitane en Région Midi-Pyrénées, Region Miègjorn-Pirenèus, decembre de 2010, Tolosa.

Site internet

http://www.florus.flourens.com/

Debuta de pagina

Nòtas

1 Résultats de l'étude sociolinguistique : « Présence, pratiques et perceptions de la langue occitane en Région Midi-Pyrénées », Région Midi-Pyrénées, decembre de 2010, Tolosa.

2 Per banlègas residencialas, entendi un airal pròche d'una ciutat, ont la fòrma d'abitacion mai ordinària es la maison individuala.

3 Tot aquò meritariá un estudi mai scientific, que se poiriá apiejar sus de chifras de l'INSEE per exemple.

4 Privilegiam la forma ortografica originala patois en italicas per representar l'usatge del gallicisme prononciat [paˈtwɛs]. D’un biais identic, cal legir [ˈmɛme] lo gallicisme même.

5 « Lenga d'òc : darrèrs bohets ? », Lo diari de l'IEO MP, n° 25, Prima de 2015, Tolosa.

6 Présence, pratiques et perceptions de la langue occitane en Midi-Pyrénées, Région Midi-Pyrénées, décembre 2010, p. 13.

7 Institut National de la Statistique et des Études Économiques.

8 Coma ne testimònia tanben lo CD Nadals d'Occitània, recuèlh de collectatges de cançons de Nadal fait per CORDAE-La Talvera

9 E mai se T.N. es pas ligat a d'organizacions associativas o politicas occitanistas.

10 Per exemple, segon lo site internet de Florus, la velhada « L'occitan, qu'es aquò ? », ambe la preséncia del president del Collègi d'Occitània, atraguèt 90 personas.

11 La connotacion pejorativa existís encara fòrtament uèi mes, al-delà del problèma linguistic pausat per la vacuïtat d'aquel concèpte, me sembla qu'existís tanben uèi una forma de retornament de l’estigmata. Dins una perspectiva de fiertat, de la meteissa manièra que las personas omosexualas an pogut s'apelar elas-meteissas « pédés » o « gouines », que los militants del Black Panthers Party an pogut s'apelar entre eles « niggers », arriba uèi que de personas reivendiquen lo patois de manièra positiva, per afirmar la lor identitat, la lor diversitat tanben, fàcia al poder centralista de l'Estat o a la (post-)modernitat destructritz de ligams, d'autonomias, de formas de viure popularas. Es dins aquel sens, per exemple, que lo grop occitan Massilia Sound System canta « Parla patois ! Parla patois ! Parla patois e Babylon t'entendrà pas ! ».

12 Se sap per exemple que los caracos de Perpinhan utilizan encara uèi una forma de catalan, e que dins las annadas oitanta los caracos de Gard utilizavan una lenga pròcha de l'occitan, del catalan, ambe tanben de mots pròpris a eles.

13 Lo fait que mantun agricultor de Gèrs, uèi encara, a d'originas italianas es fòrça conegut.

14 Foguèri fòrça estonat, qualques annadas a, per un papet, estatjant del Mont. Aquel immigrant polonés arribat en França a cinc ans, sens aver oblidat lo polonés, aviá aprés lo francés mes tanben l'occitan, l'espanhòl e l'italian, sus los talhièrs de construccion e a l'usina, çò me diguèt !

15 La maire de sa femna.

Debuta de pagina

Per citar aqueste article

Referéncia electronica

Règis Labedan, «Transmission e representacions de la lenga occitana dins una comuna de la periferia tolosenca (Florenç, Nauta-Garona)»Lengas [En linha], 78 | 2015, mes en linha lo 15 décembre 2015, consultat lo 29 mars 2024. URL: http://journals.openedition.org/lengas/944; DOI: https://doi.org/10.4000/lengas.944

Debuta de pagina

Autor

Règis Labedan

Règis Labedan es estudiant a l'Universitat Paul-Valéry – Montpelhièr III. Es tanben professor de Sciéncias Economicas e Socialas dins de licèus d'Erau.

Debuta de pagina

Dreches d’autor

CC-BY-NC-ND-4.0

The text only may be used under licence CC BY-NC-ND 4.0. All other elements (illustrations, imported files) are “All rights reserved”, unless otherwise stated.

Debuta de pagina
Search OpenEdition Search

You will be redirected to OpenEdition Search